Có lẽ hơn hết thảy, trong vô thức, chúng ta đều mong
tìm được một cha giải tội, một người mà chúng ta có thể trải lòng ra, hoàn toàn
không hề giấu diếm điều gì, giải bày hết các hoang mang trong lòng, thừa nhận tội
lỗi của mình mà không e ngại. Sâu bên trong
cuộc kiếm tìm người tri âm của chúng ta là kiếm tìm một người để xưng tội. Nhưng tìm một
cha giải tội tốt không phải là chuyện dễ dàng. Trong cuốn tiểu
thuyết mới nhất Brooklyn, tác giả Colm Toibin đưa ra một trong những lý do như
sau:
Nhân vật chính, Eilis, một cô gái
trẻ người Dublin, đến New York và phải lòng chàng trai Tony. Sau vài tháng
yêu nhau, Eilis phải trở về Ireland vì em gái Rose của cô qua đời. Cảm thấy bất an
và sợ rằng Eilis sẽ không quay lại, Tony thuyết phục cô kết hôn theo thủ tục
dân sự với anh trước khi đi.
Trở lại Dublin, ở với mẹ, đau buồn
trước cái chết của người em gái và phải trì hoãn việc trở lại New York vì đám
cưới của một người bạn, Eilis được chàng trai Jim Farrell đeo đuổi, cô hẹn hò
nhiều lần với anh mà không nói với anh về người chồng Mỹ của mình. Nhưng cô bị
ám ảnh bởi việc giấu diếm này và đau khổ không biết nên xử sự ra sao. Điều cô tha
thiết muốn làm nhất là nói cho anh biết bí mật, giải bày mớ rối rắm trong lòng
mình, để anh là người nghe cô xưng tội, và nhờ anh giúp cô giải quyết chuyện
này, nhưng sự ngây thơ trong trắng của anh khiến cô ngần ngại. Toibin viết:
Liệu cô có thể nào nói cho Jim biết những gì cô đã làm chỉ trước đó một thời
gian ngắn ở Brooklyn? Người ly hôn duy nhất mà ai trong thành phố đó
cũng biết là Elizabeth Taylor và có lẽ vài siêu sao màn bạc khác. Cũng có thể giải
thích được với Jim nguồn cơn khiến cô đi tới hôn nhân, nhưng anh là một người
chưa từng bao giờ sống ở đâu khác ngoài Dublin. Cô nghĩ, sự
ngây thơ và lịch duyệt của anh, hai đức tính khiến người ta cảm thấy dễ chịu
khi gần bên anh, thật ra có thể lại là những hạn chế, đặc biệt nếu nêu ra điều
gì đó chưa từng nghe nói đến và ngoài sức suy nghĩ hay trải nghiệm của anh như
chuyện ly hôn. Cô nghĩ, tốt nhất là gạt toàn bộ chuyện này ra khỏi
tâm trí.
Doris Lessing từng nhận xét về
George Eliot rằng Eliot chắc hẳn sẽ viết hay hơn, sâu sắc hơn, nếu bà không quá
đức hạnh như vậy. Dường như sự ngây thơ có thể là những hạn chế, điều cản
trở thông cảm và thấu hiểu, như cả Eilis và Doris Lessing đều lo sợ. Nhưng có đúng
như vậy không?
Ngày nay có cả một luồng tư tưởng
phổ biến mạnh mẽ cho rằng đúng như vậy. Bạn sẽ thấy những dạng thô của điều này ở chủ nghĩa khắc
kỷ trong văn hóa của chúng ta về sự trinh bạch và ngây thơ trong trắng, mà cả
hai đều được đồng nhất một cách giản đơn quá mức với ngây thơ khờ khạo và chưa
trưởng thành. Trên thực tế, việc thiếu kinh nghiệm tình dục được đặc
biệt coi là khờ khạo nhất trong những sự ngây thơ khờ khạo. Phổ biến nhất
là con tính đơn giản đánh đồng trải nghiệm với “việc từng hẹn hò quanh quất” và
đánh đồng “từng hẹn hò quanh quất” với việc hiểu đời. Các sách giáo
lý xưa của chúng ta dạy rằng khi A-đam và E-và ăn trái cấm, tâm trí họ trở nên
tăm tối. Suy nghĩ phổ thông ngày nay nhấn mạnh rằng lúc đó họ lại
sáng mắt ra, cái trải nghiệm đó, dù đúng đắn hay không, là cái làm cho họ mở
mang tâm trí. Từ đó, người ta dễ dàng có suy nghĩ rằng con người lý
tưởng để nghe xưng tội, con người hiểu đời, là một người nào đó “từng hẹn hò
quanh quất.”
Nhưng chúng ta không thật sự tin
điều đó. Tại sao vậy? Bởi vì những gì chúng ta tìm kiếm trong vô thức ở một
người để xưng tội chứng tỏ điều ngược lại. Trong khi tìm
kiếm một người để xưng tội (không nhất thiết là một người nghe xưng tội theo
nghĩa bí tích), không phải là chúng ta đi tìm một ông bạn nhậu, một tay đồng
lõa phạm tội, một người sẽ không phê phán chúng ta bởi vì đời họ cũng rối rắm
và xáo trộn y như đời chúng ta. Khi kiếm tìm một người để xưng tội, một cách có ý thức
hay vô thức, chúng ta đang đi tìm một người mà sự thông hiểu và chấp nhận của
người đó sẽ đưa chúng ta tới một chỗ khác, vượt qua tình trạng rối rắm và yếu ớt
của chúng ta. Trong sâu thẳm chúng ta biết rằng tội lỗi của
chúng ta sẽ không được chữa lành bằng tội lỗi của một người khác, mà thay vào
đó, nó cần phải tiếp xúc được với một điều gì đó ngây thơ hơn, giống Chúa hơn,
giống như tấm lòng khoan dung của người cha đối với đứa con trai hoang đàng.
Nhưng không phải kiểu ngây thơ nào cũng vượt qua được thử thách này. Sự ngần ngại
của Eilis trong việc thổ lộ những dằn vặt của mình trước sự ngây thơ của Jim
Farrell thật ra có thể lại là một quyết định đúng đắn. Có một loại
ngây thơ mà, vì nó cố tình không nhìn thấy ở một điểm nào đó, nên miễn nhiễm một
cách không lành mạnh đối với những điều phức tạp. Nhưng cũng có
một loại ngây thơ – đó là loại chúng ta kiếm tìm trong vô thức – thật sự vượt
qua được thử thách này.
Một lần nọ, một chủng sinh trẻ
đau đầu với các vấn đề tình dục viết thư cho Têrêxa Lisieux để tìm lời khuyên. Anh nói bóng
gió tới các vấn đề của mình nhưng lại bảo bà: “Nếu tôi chia sẻ với bà những gì
tôi đang thật sự vất vả chống đỡ, tôi sợ rằng bà sẽ bị sốc nặng và cảm thấy chướng
tai gai mắt quá rồi sẽ không viết thư trả lời tôi.” Têrêxa viết đáp
lại: “Nếu anh nghĩ như vậy, thì thật sự anh không hiểu tôi rồi!”
Cha xứ d’Ars là một người hết sức
giản dị và vô cùng ngây thơ trong trắng. Ấy vậy mà trong khi còn sống, ông có lẽ là người được
nhiều người mong muốn gặp để xưng tội nhất. Chúng ta khao
khát chính một người như vậy để xưng tội, một người mà với họ chúng ta có thể
thoải mái giải bày tâm tư phức tạp của mình, nhưng người đó không mắc những tội
lỗi như chúng ta.
Rev. Ron Rolheiser, OMI
