Biết căn nguyên của một từ đôi khi rất hữu
ích. Theo ngôn ngữ học, trong tiếng Anh cổ, mùa chay có nghĩa là mùa xuân. Theo
tiếng La-Tinh, mùa chay có nghĩa là chầm chậm. Như vậy, theo từ nguyên học, mùa
chay báo gọi mùa xuân đến và mời gọi chúng ta giảm nhịp sống để nhìn lại cuộc
đời mình.
Dù qua cách nghĩ thông thường, mùa chay mang
một vài nét cổ truyền nhưng mùa chay chính là thời gian kêu gọi chúng ta chay
tịnh, gạt qua những thú vui thông thường và lành mạnh nào đó để chuẩn bị tốt
hơn cho đại lễ Phục Sinh.
Một trong những hình ảnh giúp ích cho điều này
là ý niệm về Sa Mạc trong Kinh Thánh. Qua Kinh Thánh chúng ta biết rằng, để
chuẩn bị cho việc rao giảng Tin Mừng, Đức Giêsu đi vào sa mạc bốn mươi đêm ngày
để chay tịnh và, theo Phúc Âm thánh Mác-cô, Đức Giêsu còn chịu Xa-tan cám dỗ,
sống với thú hoang, và được các thiên thần che chở.
Mùa Chay luôn được hiểu là thời gian chúng ta
noi theo Đức Giêsu, một cách ẩn dụ Đức Giêsu trải qua bốn mươi ngày trong sa
mạc, không sống bằng thực phẩm thông thường, để có thể đối diện với “Xa-tan,”
“thú hoang” và thấy “các thiên thần” hiện đến, che chở khi chúng ta không còn
tự lo cho mình được nữa.
“Xa-tan” và “thú hoang” ám chỉ đặc biệt đến
các xáo trộn trong tâm hồn mà chúng ta thường hay phủ nhận hoặc đơn giản không
dám đối diện – đó là các chứng hoang tưởng, nổi giận, ghen tương, xa lánh mọi
người, ảo tưởng, tự kiêu, ham muốn, những tổn thương chưa lành, rắc rối trong
đời sống tình dục, không có khả năng cầu nguyện, kém lòng tin, và các che giấu
về mặt đạo đức. Thực phẩm thông thường làm sao nhãng cuộc sống, nó che không
cho chúng ta đối diện với các xáo trộn sâu kín núp bóng dưới bề mặt cuộc sống.
Mùa chay kêu gọi chúng ta ngưng dùng các thực
phẩm này, các thực phẩm ngăn không cho chúng ta đối diện với cô tịch trong tâm
hồn. Mùa Chay kêu gọi chúng ta đối diện với bé mọn, yếu mềm, e sợ của mình, và
mở lòng để thấy cái xáo trộn của sa mạc, để các thiên thần có dịp nuôi sống
chúng ta. Đó là lý tưởng Ki-tô giáo về mùa chay, đối diện với chính những xáo
trộn của mình.
Để bổ sung, tôi đề nghị ba hình ảnh đầy tính
thần thoại, mỗi hình ảnh giúp giải thích một khía cạnh của mùa chay và việc giữ
chay:
Trong mỗi nền văn hóa đều có các câu chuyện
cổ, các huyền thoại dạy chúng ta lúc này lúc kia trong đời, phải biết ngồi giữa
tro tàn. Chẳng hạn, ai cũng biết chuyện Cô Bé Lọ Lem. Theo nghĩa đen Cinderella
có nghĩa là cô bé (puella) ngồi trong tro tàn (cinders). Bài học rất rõ ở đây
là: Trước khi trở nên xinh đẹp, trước khi có thể kết hôn với hoàng tử hay công
chúa, trước khi đi dự tiệc, trước hết bạn phải nếm trải thời gian ở một mình
giữa tro tàn nhem nhuốc, hèn mọn, quay về với với bụi đất và chờ đợi. Mùa chay
là mùa dành thời gian ngồi trong tro tàn. Không ngẫu nhiên khi chúng ta bắt đầu
Mùa Chay bằng việc xức tro lên trán.
Thứ hai là hình ảnh ngồi dưới sao Thổ, làm đứa
con của sao Thổ. Người xưa tin rằng sao Thổ là sao của buồn chán, u sầu. Do đó
không ngạc nhiên khi thấy ai đó rơi vào bùa mê của nó, chính xác khi họ cảm
thấy buồn và thất vọng. Thật vậy, người xưa tin rằng trong đời, ai cũng phải
trải qua một khoảng thời gian nào đó làm đứa con của sao Thổ, nghĩa là, ngồi
trong buồn chán, nặng nề, kiên nhẫn chờ đợi để một điều quan trọng nào đó tự
biến chuyển trong tâm hồn mình. Thỉnh thoảng những người lớn tuổi hay các vị
Thánh cũng tự nguyện đặt mình ngồi dưới sao Thổ, như Đức Giêsu đi vào sa mạc,
họ sẽ ngồi trong tình trạng buồn chán, nặng nề, hi vọng rằng, nỗi u sầu này có
một ý nghĩa đưa họ đến một chiều sâu nội tâm mới mẻ nào đó. Đó cũng là chức
năng của mùa chay.
Cuối cùng một hình ảnh quý giá, lưu truyền
trong những thần thoại cổ xưa, hình ảnh các giọt nước mắt nối kết chúng ta lại
với dòng chảy cuộc đời, với nguồn mạch sự sống. Nước mắt, như chúng ta biết, là
nước muối mặn. Không phải không có ý nghĩa sâu sắc. Đại dương là nước muối mặn
và, như chúng ta biết, tất cả sự sống đều bắt nguồn từ đó. Vì vậy, trong ý
tưởng nhiệm mầu và nên thơ, nước mắt nối kết chúng ta lại với nguồn mạch sự
sống, nước mắt tái sinh, thanh lọc chúng ta trong sự tận hiến cuộc đời, và nước
mắt làm tâm hồn sâu đậm, để tâm hồn nếm trải nguồn mạch sự sống. Với sự thật
đó, và khi tất cả chúng ta đều trải nghiệm sự thật đó, nước mắt chính là đi vào
sa mạc để chay tịnh, là vật dẫn truyền đến chiều sâu mới mẻ của tâm hồn.
Sự cần thiết của mùa chay được trải nghiệm
khắp nơi: Nếu không được thăng hoa thì có thể chúng ta sẽ không bao giờ đạt
được cái siêu phàm. Để thật sự đi vào đại tiệc trước hết phải có chay tịnh. Để
đi vào Phục Sinh một cách đúng đắn trước hết phải có một khoảng thời gian của
sa mạc, tro tàn, buồn chán và nước mắt.
Rev. Ron Rolheiser,
OMI
