Trong tương quan với người khác, cái sai
của chúng ta là lúc nào cũng cho mình đúng. Ừ thì cũng có lúc mình đúng nhưng
điều đó đâu có nghĩa là chẳng bao giờ ta sai. Nói lời nào, đưa ra quyết định
gì, dĩ nhiên ta luôn có lý lẽ cho nó, nhưng luôn cho mình là trọng tâm của chân
lý để rồi buộc người khác phải luôn nghe mình, làm theo những gì mình muốn là
một cái sai vô cùng trầm trọng. Cho mình đúng, ta bịt tai trước người khác, ta
phủ nhận mọi điều khác. Ta cãi chày cãi cối để chứng minh mình đúng. Dù có khi biết
rõ là sai, ta vẫn cứ cố gắng lấp lem, bẻ cong chân lý, lôi kéo chân lý về phía
mình.
Cái sai của chúng ta là hay vội vàng kết
án người khác. Ta kết án ngay cả khi chưa biết rõ trắng đen thực hư câu chuyện
thế nào. Ta kết án chỉ vì người khác không hành xử theo những đòi hỏi và tiêu
chuẩn của bản thân. Thêm vào đó, một thái độ vội vàng làm cho những phán đoán
của chúng ta trở nên thiếu cơ sở. Chẳng biết từ đâu, ta lại tự cho mình vị thế
của một quan toà, đem người khác vào vòng suy diễn của ta rồi gán cho họ những
nhãn mác của riêng ta. Con người xa cách nhau có lẽ cũng vì như thế.
Cái sai của chúng ta là chỉ biết xăm xoi
người khác mà thiếu nhìn đến bản thân. Ta luôn đủ lý do để bao che và bào chữa
cho những sai lầm to lớn của mình, chứ khi ít nào chịu thông cảm cho một lỗi
nhỏ li ti của người khác. Ta yêu bản thân mình, phải, đó là điều tốt, nhưng yêu
đến mức làm ngơ những điểm tối của bản thân là điều không thể chấp nhận. Phải
chăng do đôi mắt luôn hướng về phía trước nên ta chỉ nhìn thấy người khác, chứ
không thể nhìn ngược lại bản thân? Thử một lần nào đó soi gương chính mình, ta
sẽ thấy những điều ta không thích nơi ngươi khác, hoá ra lại là phản chiếu
những khuyết điểm của chính ta.
Cái sai của chúng ta là luôn ảo tưởng,
xếp mình ở vị trí trung tâm của vũ trụ, luôn muốn người khác dòm ngó đến mình,
mà quên mất rằng giữa cuộc đời này, ta chẳng là gì và suốt dòng chảy của lịch
sử, mỗi chúng ta chỉ là những chấm nhỏ tạo thành. Nếu cuộc sống này là một câu
chuyện dài thì ai trong chúng ta cũng là vai chính và đồng thời cũng là vai
phụ. Ta có một truyện đời của mình nhưng người khác cũng có cái của riêng họ.
Có là trung tâm của vũ trụ hay không dường như không phải do ta tự quyết định.
Thử hỏi, giữa thế giới này, có bao nhiêu người biết đến ta, rồi trong số đó, có
bao nhiêu người thân thiết với ta, có bao nhiêu người xem ta là quan trọng với
họ, có bao nhiêu người khóc cho sự ra đi của ta, có bao nhiêu người vì sự biến
mất của ta mà cũng không còn tồn tại. Ít lắm, phải không?
Nếu có một ngày nào đó, khi ta bị tách
biệt ra khỏi mọi người, phải sống cô đơn cô độc giữa một chốn hoang vu hay một
nơi xa lạ, ta sẽ thấy được niềm hạnh phúc lớn lao khi có được ai đó sống bên
cạnh mình, trò chuyện với mình. Những ai sống tha hương nơi đất khách quê người
hẳn cũng có kinh nghiệm tương tự khi bất chợt trên đường phố nghe ai đó nói
ngôn ngữ của mình, bằng giọng nói thân quen. Sao gần gũi và thân thương đến lạ!
Tình người vốn dĩ là cái gì đó thật cao quý và chẳng điều gì có thể so sánh hay
thay thế được. Vậy mà dường như lắm lúc ta không đủ trân trọng nó. Mất đi rồi,
ta mới thấy hối tiếc. Hai con chó không quen biết nhau bị nhốt chung một
chuồng. Ban đầu chúng còn cắn xé nhau, tranh giành nhau miếng ăn, nhưng sau đó
thì trở nên thân thiết. Hai con người sống chung với nhau, ban đầu thì lịch sự
đối đãi tốt với nhau, nhưng dần dần lại trở nên xa cách, thậm chí còn là kẻ thù
không đội trời chung với nhau. Tại sao vậy?
Con người trở nên cao cả hệ ở việc người
đó có sống chữ “tình”. Đánh mất đi đặc tính vĩ đại này, con người bị xem là
“không bằng loài cầm thú”. Trong cái tình ấy, có một chút bao dung, có một chút
thứ tha, có một chút thương xót. Trong cái tình ấy, còn có cả sự hy sinh, nhẫn
nhịn, chia sẻ. Tránh sao được những lần đụng chạm nhau, xung đột nhau vì những
lợi ích này kia, nhưng giá như con người biết đặt chữ “tình” lên trên hết, hẳn
là họ sẽ dễ dàng vượt qua được tất cả những hiềm khích và chia rẽ. Đó là bởi vì
khi người ta sống bằng tình nghĩa, người ta không dùng quá nhiều lý trí để tính
toán thiệt hơn cho bản thân, người ta đủ can đảm để im lặng nhằm tránh những
cuộc cãi vả không cần thiết, người ta biết nhìn lại bản thân và dành một sự tôn
trọng cho người khác.
Hạnh phúc của chúng ta tỉ lệ thuận với
mức độ ta mở ra với thiên nhiên vạn vật và người khác. Càng mở ra, ta càng thấy
mình cần phải nhỏ lại để được lớn lên. Để giữ gìn tình cảm giữa con người với
nhau, tất cả phải cùng chung tay, tất cả phải có lúc chịu chút thiệt thòi và có
khi phải chấp nhận lùi bước. Đừng trượt đi quá dài trong con đường cố chấp và
bảo thủ, vì cái sai của chúng ta chính là từ chỗ này mà phát xuất ra, làm huỷ
hoại những tương quan tốt đẹp của chúng ta và làm héo úa chính cuộc sống của
chính ta nữa.
Pr. Lê Hoàng Nam, SJ
