Giáo hội thì không hiểu đam mê còn thế gian thì không hiểu trong trắng. Đó là câu châm ngôn mà một người bạn của tôi thích dùng để lý giải tại sao bối cảnh luân lý xung quanh vấn đề tình dục lại như hiện nay, phân cực, không khoan nhượng, đặc biệt không trang bị đủ để mời gọi chúng ta đánh giá đời sống tình dục một cách trung thực.
Tính dục lành mạnh dựa một cách cân bằng trên cả đam mê và trong trắng, nhưng đây là một sự thật mà cả Giáo hội lẫn thế gian còn đang chật vật tranh đấu để chấp nhận. Mỗi bên có xu hướng nhấn mạnh chỉ một trong hai vế.
Ít nhà phân tích nào lập ngôn được rõ ràng và sâu sắc (với hiểu biết thật sự về cả hai vế) như Charles Taylor trong tác phẩm đồ sộ của mình về Văn hoá Tây phương, cuốn Thời đại Thế tục (A Secular Age). Trong chương Thời đại của sự Chân thực (The Age of Authenticity) của cuốn sách, Taylor phân tích rằng cuộc cách mạng tình dục chính xác là một cuộc kiếm tìm chân thực, cho dù cuộc tìm kiếm đó đôi lúc đã bị lạc lối. Ông cho rằng không phải chỉ chủ nghĩa hưởng lạc và tính nổi loạn đã và đang thúc đẩy cuộc cách mạng tình dục và đang thay đổi triệt để cách nghĩ của thế hệ hiện nay về tình dục. Ông nói rằng chúng ta không nên coi cuộc cách mạng tình dục đơn thuần là sự bùng phát của thứ chủ nghĩa hưởng lạc đã trở nên thái quá, như thể thực tại của cuộc cách mạng đó sẽ khớp với ngôn ngữ của Hugh Hefner, ông chủ tạp chí Playboy. Cuộc cách mạng tình dục khởi phát từ những gắng gổ của nền văn hóa chúng ta nhằm làm một số điều. Đó là những điều gì?
Đó là gắng gổ khôi phục sự tốt đẹp của bản thân nhục dục, để khẳng định sự bình đẳng của hai giới, để giải phóng phụ nữ khỏi những vai trò rập khuôn định kiến về giới, để khẳng định tình dục là tự do (lý tưởng phóng đãng), và nhấn mạnh quan niệm rằng tính dục là một phần cốt yếu trong bản sắc của một người (như có thể thấy trong ngôn ngữ nói về sự giải phóng cho người đồng tính). Nội dung cuộc cách mạng tình dục phong phú hơn là các hình ảnh trong tạp chí Playboy hay trong ý niệm đơn giản (mà hiện đang lan tràn trong xã hội chúng ta) rằng tình dục có thể được cắt phăng khỏi mối liên hệ với hôn nhân. Mặc dù chủ nghĩa khoái lạc và nổi loạn thật sự có đóng vai trò, nhưng chuyển biến lớn lao trong tập tục, quan niệm và hiểu biết tình dục của chúng ta bắt nguồn từ nhiều điều hơn là hình ảnh của Hugh Hefner và kích thích tố.
Nhưng, với việc thừa nhận như vậy, sự việc cũng cho thấy rõ ràng rằng giấc mơ về giải phóng tình dục như thể hiện trong đa số văn hóa thời nay đôi khi là ngây ngô. Những gì ban đầu tưởng như giải phóng thì nhanh chóng thành thất bại. Đã quá đủ cay đắng trong các mối quan hệ, quá đủ những cuộc đời tan nát, những vụ cố sát-tự sát, chúng cảnh cáo chúng ta trước sự kiện mà chúng ta thà không chấp nhận, đó là tình dục cắt đứt khỏi mối liên kết được thừa nhận từ lâu với những gì thiêng liêng, với cộng đoàn và cuộc sống cam kết đầu bạc răng long đôi khi hóa ra rất tệ. Tại sao? Liệu có có những khiếm khuyết cố hữu trong luân lý mới về tính dục hay không?
Đối với Taylor, luân lý mới này về tình dục không quá bị khiếm khuyết (ít nhất là ở lý tưởng cao đẹp hơn của nó) so với mức độ ngây ngô của nó. Jacques Maritain từng cho rằng chỉ có hai loại người nghĩ tình yêu là dễ dàng: một là những người trong suốt nhiều năm trời hy sinh đã trở thành thánh, và hai là những người không hề biết mình đang nói về cái gì. Tôi e rằng phần nhiều những gì ta bàn luận ngày nay về tình dục là rơi vào loại thứ hai. Taylor chỉ đơn giản trình bày rằng giấc mơ này thường hóa ra tồi tệ. Tại sao vậy? Vấn đề nằm ở đâu?
Những đứt đoạn gay go và thế tiến thoái lưỡng nan vây bủa cuộc sống tình dục con người và phần lớn bị luân thường đạo lý bỏ mặc hay coi thường, phải tự khẳng định quyền lợi của mình: việc không thể có cách sống thường xuyên phóng đãng, khó duy trì nhục cảm trong một mối quan hệ thật sự thân thiết liên tục, không thể bác bỏ hoàn toàn các vai trò của giới, và những chướng ngại to lớn trong việc nhận diện lại các vấn đề trên, ít nhất trong ngắn hạn. Đó là chưa kể tới việc tán dương sự buông thả tình dục có thể dẫn tới những cung cách mới theo đó người nam có thể coi phụ nữ như đồ vật và lợi dụng họ. Nhiều người đã nhận ra sau bao khó khăn đau khổ rằng có cả mối nguy lẫn giải thoát khi vứt bỏ đi những quy tắc ứng xử của cha mẹ họ.
Tuy nhiên, kể cả xét về thất bại mà người ta đã thừa nhận này, cũng không mấy người tìm tới nhà thờ mong được hướng dẫn cho đời sống tình dục của họ. Tại sao như vậy?
Bởi vì trước đây và hiện nay giáo hội vẫn quá e dè trong việc thể hiện thái độ đánh giá đúng đối với những yếu tố làm nền tảng cho cuộc cách mạng tình dục, vượt lên trên chủ nghĩa khoái lạc và sự nổi loạn tuổi mới lớn,
Trong đa số trường hợp, giáo hội đã bảo vệ sự trong trắng và trinh bạch, và như vậy là đúng, đồng thời, khi đưa ra lời khuyên giải ở mức cố gắng nhất, giáo hội cũng chỉ rõ đam mê thực sự phụ thuộc vào sự trong trắng như thế nào. Nhưng, trong quá nhiều trường hợp, việc bảo vệ đó là hết sức một chiều.
Đây là quan điểm của Taylor:
Người ta đang tìm kiếm những quy tắc luân lý để giúp hướng dẫn về vấn đề tính dục cho bản thân họ và con cái họ. Giáo hội cần đưa ra lời khuyên dạy của mình. Nhưng những lời khuyên dạy này không thể nào đơn giản giống y những quy tắc trước đây, ở mức nội dung liên quan của những nguyên tắc này, ví dụ sự phỉ báng tình dục, kinh hoàng trước người phóng đãng, những vai trò định sẵn cho giới, hay từ chối thảo luận các vấn đề bản sắc. Taylor, mà bản thân là người mộ đạo thường xuyên đi nhà thờ, nói thêm rằng: Thật là bi kịch khi những quy tắc mà giáo hội muốn thuyết phục mọi người theo vẫn còn (ít nhất là có vẻ vậy) bị một vài khiếm khuyết đó, thậm chí đôi khi là tất cả những khiếm khuyết đó.
Tình dục lành mạnh là vừa đam mê vừa trong trắng. Giáo hội và thế gian có thể học hỏi lẫn nhau.
Ronald Rolheiser
J.B. Thái Hòa dịch
